Филантропија

„Самата човечка беднотија, бескрајното понижение кое мора да прима милостина, мора да ѝ служи на паричната аристократија и на аристократијата на образованоста за забава, за задоволување на нејзиното самољубие, за скокоткање на нејзината надуеност, за разонода. Многуте добротворни здруженија во Германија, многуте добротворни друштва во Франција, многуте добротворни донкихотерии во Англија, концерти, балови, театарски претстави, ручеци за сиромаштијата, дури јавното собирање на прилози за постраданите – немаат друга смисла.“ (Маркс, Светото семејство) И Маркс цитира откај Ежен Си: „Ах, мадам! Не е достатно што танцувавме во корист на овие бедни Полјаци… да бидеме филантропи докрај… да појдеме сега да вечераме во корист на бедните.“

(Ленин, Дела, том 14, Филозофски списи, стр.56, Скопје, 1981 год.)

Здравје

 Бесот на чумата паѓа скоро исклучиво на работничката класа.

(Енгелс, Положбата на работничката класа во Англија, 1845)

 

Кога се приближуваше епидемијата, општ терор ја зафати буржоазијата во градот. Луѓето се сеќаваа на несаканите живеалишта на сиромашните и трепереа пред сигурноста дека секој од овие сиромашни квартови ќе стане центар на чумата, од каде ќе се шири пустош во сите правци низ куќите на богаташката класа.

(Енгелс, Положбата на работничката класа во Англија, 1845)

 

Првиот „Работнички статут“ (23, Eduard III 1349 г.) најде свој непосреден повод (не своја причина, бидејќи законодавството од овој вид траеше со векови без тој повод) во големата чума што го десеткуваше населението, така што, како што вели еден ториевски писател, „стана вистински неподнослива тешкотијата да се земат работници на работа под разумна цена“ (т.е. цена што ќе им дава на нивните применувачи разумна количество вишок на трудот.) Затоа со силата на законот се диктирани разумни наемнини, исто така како што се диктирани и границите на работниот ден.

(Маркс, Капиталот, том 1)

Употребна вредност

 „И во производството во коешто нема никакви разменски вредности, значи ни капитал, производот на трудот може да постане средство и предмет на новиот труд. На пример, во земјоделието кое произведува само употребни вредности.“ 

(МЕД, том 19, стр. 172)

Трговија

„...Стоковно-трговинскиот капитал – ако ги отфрлиме сите хетерогени функции, кои со него можат да бидат поврзани, како што се чување, експедиција, транспорт, разделување, деталирање, и ако го ограничиме на неговата вистинска функција на купување за продажба – не создава ни вредност ни вишок на вредност, туку само врши посредување во нивната реализација, а со тоа едновремено и во вистинската размена на стоките, во нивното преминување од едни раце во други, во општествената размена на материјата. ... Бидејќи самиот капитал на трговецот не произведува вишок на вредност, тогаш е јасно дека вишокот на вредноста, кој му се паѓа нему во формата на средниот профит, сочинува еден дел од вишокот на вредност произведен од вкупниот производен капитал. ... Јасно е дека трговецот може да го извлече својот профит од цената на стоките што ги продава, и нешто повеќе, дека овој профит што тој го прави при продажбата на своите стоки, е еднаков на разликата меѓу неговата куповна цена и неговата продажна цена, еднаков на одвишокот на последнава над првата.“

Карл Маркс, Капиталот, том 3, Скопје: Мисла, 1976, 256-58

Капитализам

 „Во граѓанската економија – и продукционата епоха на која таа ‘и одговара – целосното пројавување на човечката внатрешност се појавува како целосно испразнување, ова универзално опредметување како тотално отуѓување, а отстранување на сите одредени еднострани цели како жртвување на самоцелта на една сосема надворешна цел.“

(K. Marx, Grundrisse der Kritik der politischen Ökonomie, Berlin, 1953, Dietz Verlag, S. 387)

Морал

„Каков морал денес ни проповедаат? Пред се‘ христијанско-феудален, наследен од поранешните религиозни времиња; тој пак главно се дели на католички и протестантски, а покрај тоа има уште и фракции, почнувајќи од језуитско-католичкиот и ортодоксно-протестантскиот, па се‘ до лабавиот просветителски морал. Покрај него имаме и модерно-буржоаски, а кон овој уште и пролетерски морал на иднината...“ 

(Ф. Енгелс, Анти-Диринг, оддел Морал и право, „Вечните вистини“)

„Во комунистичкото општество не може да стане збор за „должности“ и „интереси“, за две заемно комплементарни страни на спротивноста, која му припаѓа само на буржоаското општество.“ 

(Маркс – Енгелс, Немачка идеологија, Дела, том 6, стр. 170)

„Комунистите воопшто не проповедаат морал ... на луѓето не им поставуваат морални барања: сакајте се, не бидете егоисти, итн.“ 

(Маркс – Енгелс, Немачка идеологија, Дела, том 6, стр. 198-199)

„Со социјалистичкиот поглед на светот, осуден на смрт е секој морал, било тоа моралот на аскеза или уживање.“ 

(Маркс – Енгелс, Немачка идеологија, Дела, том 6, стр. 343)

„Доброто и злото во сфаќањето на Марија не се морална апстракција на доброто и злото. Таа е добра зашто на никого не му сторила зло, таа секогаш била човечна спрема нечовечната околина. Таа е добра, зашто сонцето и цвеќето ‘и ја откриваат нејзината сопствена сончева и цветна природа. Нејзината положба не е добра, зашто ‘и наметнуваат неприродна присилба, зашто не е манифестирање на нејзините човечки нагони, не е остварување на нејзините човечки желби... Нејзиното минато е тешко, нечовечно, но таа поради него не се кае, туку се држи истовремено до стоичкото и епикурејското начело на една слободна и силна жена: на крајот што било, било.“

(Маркс-Енгелс, „Света породица“, Дела, том 5, стр. 149, да се види и 150-153)

Уметност

 „Кај уметноста е познато дека одредени периоди на нејзиниот процут никако не стојат во сразмера со општиот развиток на општеството, па, значи, ни со материјалната основа. На пример, Грците во споредба со модерното или со Шекспир. За извесни облици на уметноста, на пример за епот, дури е признаено дека тие никогаш не можат да се произведуваат во нивниот светско-епохален, класичен вид штом настане уметничкото производство како такво; значи дека во областа на самата уметност извесни нејзини важни облици се можни само на некој неразвиен степен од развојот на уметноста. Ако е тоа случај во однос на различните родови на уметноста, уште помалку е необично што е тоа случај со целата уметност спрема општиот развиток на општеството.“

(К. Маркс, „Прилог критици политичке економије“, стр. 200, Белград, 1956)

„Во комунистичката организација на општеството во секој случај отпаѓа потчинувањето на уметникот на локалната и националната ограниченост, којашто во целост произлегува од поделбата на трудот, и отпаѓа подредувањето на индивидуата на една определена уметност, да е таа исклучиво сликар, скулптор итн., а веќе и името достатно ја изразува ограниченоста на неговиот професионален развиток и неговата зависност од поделбата на трудот. Во комунистичкото општество нема сликари, туку само луѓе, кои, меѓу другото, и сликаат.“ 

(Маркс-Енгелс, Германска идеологија, II, оп. цит., стр. 113)

„Благодарејќи на човечкиот труд, човечката рака го достигна оној висок степен на совршенство со кое можеа да се создадат Рафаеловите слики, Тровалдсеновите статуи и Паганиниевата музика.“ 

(Ф. Енгелс, Улога на трудот во претворање на мајмунот во човек, Маркс – Енгелс, Избрани дела, II, Загреб, 1950, стр. 71)

„Загрижен и сиромашен човек нема смисла ни за најубавата театарска претстава; трговецот со минерали ја гледа само трговската вредност, а не ја гледа убавината ниту особената природа на минералот, тој нема минералошка смисла. Значи, опредметувањето на човечкото битие, како во теоретски така и во практичен однос, беше потребно како за тоа човековото сетило да се направи човечко, така и да создаде човечко сетило коешто одговара на целокупното богатство на човечкото и природното битие.“ (К. Маркс, Економско-филозофски ракописи од 1844, Маркс-Енгелс, Рани радови, „Напријед“, Загреб, 1967, стр. 282)

„Човечкото око поинаку ужива отколку грубото, нечовечкото око, човечкото уво поинаку отколку грубото уво.“ (К. Маркс, Економско-филозофски ракописи од 1844, Маркс-Енгелс, Рани радови, „Напријед“, Загреб, 1967, стр. 280)

„Животното обликува само по мерата и потребата на видот на кој припаѓа, додека човекот знае да произведува според мерката на секој вид и знае секогаш на предметот да му даде инхерентна мера; затоа човекот обликува и според законите на убавината.“ (К. Маркс, Економско-филозофски ракописи од 1844, Маркс-Енгелс, Рани радови, „Напријед“, Загреб, 1967, стр. 252)

„Санчо вообразува дека Рафаел ги создал своите слики независно од поделбата на трудот, којашто во негово време постоела во Рим. Ако тој го спореди Рафаел со Леонардо да Винчи и Тицијан, може да види колку ремек-делата на првиот се условени од тогашниот расцут на Рим којшто се беше развил под флорентинското влијание, колку ремек-делата на вториот зависеле од условите на Фиренца, и подоцна ремек-делата на третиот од наполно различниот развиток на Венеција. Рафаел, исто така како и секој друг уметник, беше условен од техничкиот напредок на уметноста, кој пред него беше направен, од организацијата на општеството и поделбата на трудот во неговото место и време, и конечно од поделбата на трудот во сите земји со кои неговото место општело. За таквата индивидуа, како што е Рафаел, да го развие својот талент, зависи од поделбата на трудот и од неа произлезените односи на просветеноста на трудот.“ (Маркс-Енгелс, Германска идеологија, II, оп. цит., стр. 112)

„Но, тешкотијата не е во тоа да се разбере дека грчката уметност и епот се врзани со извесни облици на општествениот развиток. Тешкотијата е во тоа да се разбере зошто тие нам уште ни овозможуваат уметничко уживање и зошто во извесен поглед важат како норма и недостижен пример.“ (К. Маркс, Прилог на критиката на политичката економија, оп. цит., стр. 200-202)