Даноци

„Даноци или егзистенција на непроизводните класи...“ 

(МЕД, том 19, стр.146)

Misera contribuens plebs. (Horacie, Sat. I 8, 10) = Јаден народ кој плаќа данок. Објаснување: Во Стариот Рим граѓаните не плаќале данок, а Рим ги намирувал потребните парични средства преку даноците од покорените земји, воениот плен и работата на робовите. Затоа и Хорацие вели дека народот кој плаќа данок е за жалење.

„Никаква измена на обликот на оданочувањето не може да предизвика битна промена во односот меѓу трудот и капиталот.“

(Маркс, Инструкции до делегатите на привремениот генерален совет по одделни прашања, 1866-67)

„Даноците се стопанска основа на државната машинерија и ништо друго. Данокот на доход претпоставува различни извори на доход на различни општествени класи, значи, капиталистичко општество. Значи, не е ни најмалку случајно што ливерпулските финансиски реформисти – буржуи со Гледстоновиот брат на чело – го поставуваат истото барање како и програмата.“ 

(Критика на Готската програма)

„Данокот е извор на живот за бирократијата, армијата, свештениците и судот, накратко – на целиот апарат на извршната власт. Силната влада и високите даноци се идентични. По својата природа, ситно-земјоделскиот посед формира основа за една семоќна и безбројна бирократија. Тој создава исто ниво на човечки и економски односи низ целата територија на Франција. Затоа и тој дозволува од еден врховен центар подеднакво да се влијае во насока на сите точки на тие рамномерни маси. Тој ги уништува аристократските средни фази помеѓу народните маси и моќта на државните власти. Затоа, тој предизвикува директно мешање од сите страни на државната власт и нејзините непосредни органи. Конечно, тој создава невработено вишок население, кое не наоѓа место ниту во селата, ниту во градовите, и затоа ги зграпчува државните служби како еден вид почесна милостина и предизвикува создавање на додатни државни служби. Со новите пазари кои ги отвораше со бајонетот и со ограбувањето на континентот, Наполеон ги отплаќаше принудните даноци со камата. Овие даноци беа поттик за селската економија, а сега тие ја лишуваат од нејзините последни помошни извори и ја комплетираат нејзината неотпорност кон сиромаштијата. Прекумерната бирократија, целата распространета и добро нахранета, е „idée napoléonienne“ која најмногу му одговара на вториот Бонапарта. Како може да биде поинаку, кога тој е принуден да создаде и вештачка каста покрај реалните општествени класи, за која одржувањето на неговиот режим станува прашање на насушен леб? Затоа, една од неговите први финансиски операции беше да ги зголеми платите на службениците до нивниот претходен износ и да создаде нови синекури.“ 

(Karl Marks i Fridrih Engels, Dеla, Tom 11, Beograd: Kultura, 1975, str. 164.)

„Господа! Јавното обвинителство одбивањето да се плати данок го оцени како мерка „која ги тресе темелите на општеството“. Одбивањето да се плати данок нема никаква врска со основите на општеството.

Во принцип, господа, како објаснувате дека даноците, прифаќањето и одбивањето да се плаќа данок играат толкава улога во историјата на конституционализмот? Тоа е објаснето многу едноставно. Како што кметовите ги купуваа своите привилегии од феудалните барони со готовина, така и цели народи ги купуваа своите привилегии од феудалните кралеви. На кралевите им биле потребни пари во војните со странските народи, а особено во нивните борби со феудалците. Колку повеќе се развивале трговијата и индустријата, толку повеќе на кралевите им биле потребни пари. Но, во иста мера, третиот сталеж, граѓанскиот сталеж, се развиваше, исто толку имаше и повеќе пари на располагање. Во иста мера, тој купил повеќе слободи од кралевите со даноци. За да си ги обезбеди овие слободи за себе, тој го задржа правото во одредени периоди да ги обновува овие парични обврски, т.е правото да одобрува и одбива даноци. Особено во англиската историја можете детално да го следите тој процес.

Според тоа, во средновековното општество даноците беа единствената врска помеѓу растечкото буржоаско општество и владејачката феудална држава, алка со која таа држава беше принудена да прави отстапки на буржоаското општество, да попушти пред неговиот развој и да се приспособи на неговите потреби. Во современите држави, правото на одобрување и одбивање даноци се претвори во контрола на буржоаското општество над управниот одбор кој ги води неговите општи работи, над владата.

Затоа, делумното одбивање да се плаќа данок го сметате за составен дел на секој уставен механизам. Овој вид oдбивање да се плаќа данок се случува веднаш штом буџетот е отфрлен. Тековниот буџет се одобрува само за одреден временски период; згора на тоа, домовите мора, доколку нивните седници се одложени, повторно да се свикаат по многу кратки интервали. Затоа, круната не може да се направи независна. Даноците дефинитивно се одбиваат со отфрлање на буџетот штом мнозинството од новото Собрание се сврти против владата или круната не именува влада во духот на новото Собрание. Отфрлањето на буџетот значи одбивање да се плаќаат даноци во парламентарна форма. Таа форма не можеше да се примени во разгледуваниот конфликт бидејќи уставот сè уште не постоеше, но допрва требаше да се создаде.

Но, одбивањето да се плати данок какво што е пред нас овде, одбивањето да се плати данок што не само што го отфрла новиот буџет, туку дури и забранува плаќање на тековните даноци, не е нешто нечуено. Тоа беше многу вообичаен факт во средниот век. Дури и стариот германски Рајхстаг и старите феудални бранденбуршки сталежи носеле одлуки за одбивање да се плаќаат даноци. Има доволно примери и во современите уставни земји. Во 1832 година, во Англија, одбивањето да се плати данок доведе до пад на кабинетот на Велингтон. И размислете, господа! Во Англија, одлуката за одбивање да се плаќаат даноци не беше донесена од парламентот, туку беше прогласена и спроведена од народот врз основа на својата суверена власт. А Англија е историска земја на конституционализмот.

Во никој случај нема да го негирам ова: Англиската револуција, која го доведе Чарлс I на губилиште, започна со одбивање да се плаќаат даноци. Северноамериканската револуција, која заврши со прогласувањето на северноамериканската независност од Англија, започна со одбивање да се плаќаат даноци. Одбивањето да се плаќаат даноци може да биде и предвесник на многу лоши настани во Прусија. Но, Чарлс I не беше доведен на губилиште од Џон Хемпден, туку само од неговата тврдоглавост, неговата зависност од феудалните сталежи, неговата луда мисла да ги потисне насилно неумоливите барања на општеството во подем. Одбивањето да се плаќаат даноци е само симптом на раздорот меѓу круната и народот, само доказ дека конфликтот меѓу власта и народот веќе достигна висок, заканувачки стадиум. Тоа не создава раздор, конфликт. Тоа само изразува дека овој факт постои. Во најлош случај, тоа е проследено со пад на постоечката влада, постојната државна форма. Тоа не влијае на темелите на општеството. Во дадениот случај, одбивањето да се плаќаат даноци беше всушност нужна одбрана на општеството од власта што ги загрозуваше неговите темели.“ 

(Karl Marks i Fridrih Engels, Dеla, Tom 9, Beograd: Kultura, 1977, str. 210-11)