Наемно ропство

„Капиталот со нему соодветниот општествен процес на производство испумпува определено количество вишок на труд од непосредните производители или работници, вишок на труд што капиталот го добива без еквивалент и кој според својата сушност е присилен труд, па макар и колку да се покажува како резултат на слободно, договорно согласување.“

(Маркс, Капиталот, том 3, стр.743, мак.изд.)

„Фабрикантот е апсолутен законодавец. Тој издава фабрички правила како што му е волја; тој ги изменува и дополнува неговите закони како што си сака, а и ако придаде најлуди работи, тогаш сепак судиите му велат на работникот: Бидејќи доброволно си се подал под овој договор, ти мораш сега него и да го исполнуваш.“ 

(Енгелс, Положбата на англиската работничка класа)

„Ако се качи наемнината, тогаш капиталистите ги качуваат цените на нивните стоки.“

(Маркс, Капиталот, том втори, стр. 299, мак.изд.)

Наемното ропство, еднаквите плати на Прудон и повишените надници

„Политичката економија [капитализмот] гледа на пролетерот како на коњ, кој мора да добива доволно за да биде способен да работи. Таа не го смета, за времето кога тој не работи, за човечко битие. Таа го остава ова на кривичниот закон, докторите, религијата, статистиката, политиката... Кое е значењето, во развојот на човештвото, на ова сведување на поголемиот дел од човештвото на апстрактен труд? Кои грешки се направени од бавните реформатори, кои или сакаат да ги повишат надниците и оттука да ја подобрат ситуацијата на работничката класа, или – како Прудон – да гледаат на еднаквите надници како цел на општествената револуција?“

(Paris Manuscripts, 1844, First Manuscript – Wages of Labour, p. 6)

Работникот како стока во капитализмот

„Постоењето на работникот оттука е доведено под истиот услов како и постоењето на секоја друга стока. Работникот стана стока, а тој би имал малку среќа ако може да најде купувач. А, побарувачката од која зависи животот на работникот, зависи од каприцот на богатите и капиталистите.“

(Paris Manuscripts, 1844, First Manuscript – Wages of Labour, p. 20)

Отуѓување на трудот во услови на капиталистичко производство

„Фактот дека трудот е надворешен за работникот, т.е. не му припаѓа на неговата внатрешна природа; дека во неговата работа затоа тој не се афирмира, туку се негира себеси, не се чувствува задоволен, туку несреќен, не ја развива слободно својата физичка и ментална енергија, туку ги омаловажува своето тело и ум. Затоа работникот се чувствува само надвор од својата работа и во својата работа се чувствува надвор од самиот себе.“

(Paris Manuscripts, 1844, Estranged Labour, p. 30)

Колку поголема акумулација на капитал толку поголем пролетаријат

„Работникот станува сè посиромашен колку што повеќе богатство тој произведува, колку што повеќе неговото производство се зголемува во обем и сила. Работникот станува сè поевтина стока колку што повеќе стоки тој создава. Со растечката вредност на светот на предметите продолжува во непосреден сразмер обезвреднувањето на светот на луѓето. Трудот произведува не само стоки; тој се произведува себе а работникот како стока – и го прави тоа во однос во којшто тој генерално произведува стоки.“

(Economic and Philosophical Manuscripts of 1844, Estranged Labour)

„Производот на трудот е труд, кој се соединува во некој предмет, кој станал материјален: тоа е објективизација на трудот. Реализацијата на трудот е негова објективизација.“

(Economic and Philosophical Manuscripts of 1844, Estranged Labour)

Пролетерите можат да се укинат само ако го укинат трудот како таков

„Така, додека бегалските слуги само посакаа да бидат слободни да ги развиваат и потврдат оние услови на егзистенција кои веќе беа таму, и оттука, на крајот, станале само бесплатна работна сила, пролетери, но доколку сакаат да се потврдат како индивидуи, ќе треба да ја укинат самата состојба на нивното постоење досега (што, згора на тоа, беше онаа на целото општество до денес), имено, трудот. Така, тие се наоѓаат директно спротивставени на формата во која, до сега, поединците, од кои се состои општеството, си дадоа себеси колективно изразување, односно, државата. Поради тоа, за да се потврдат како индивидуи, тие мора да ја соборат државата.“

(The German Ideology, Communism. The Production of the Form of Intercourse Itself)

Приоритизирање на профитите над животите на работниците

„Кога еден човек му нанесува на друг телесна повреда што резултира со смрт на повредениот, тогаш ние го нарекуваме тоа убиство; а ако убиецот однапред знаел дека повредата ќе биде смртносна, тогаш ние го нарекуваме тоа убиство со умисла. Но, кога општеството[1] става стотици работници во една таква положба што тие неизбежно мора да умрат од прерана и неприродна смрт, исто така насилна како и смрт од меч или куршум; кога тоа општество лишава илјадници луѓе од најнужните животни услови, кога ги става во услови во кои тие не можат да живеат; кога со силата на законот ги присилува во тие услови да останат до смрт, која мора да настапи како последица на тие услови; и кога тоа општество знае, многу добро знае, дека тие илјадници работници мора да паднат како жртви на тие услови, па сепак не ги менува тие услови – тогаш тоа е исто така убиство со умисла како и она убиство кое е извршено од поединец, само што ова убиство е скриено, подмолно, убиство од кое никој не може да се одбрани, кое не личи на било какво убиство, бидејќи никој не може да го види убиецот, бидејќи убиецот е сите и никој, бидејќи смртта на жртвата изгледа како природна смрт, бидејќи делото е направено повеќе од пропуст отколку со наредба. Но, сепак, тоа е убиство.“

(МЕД, Том 4, стр. 183)

„Во капиталистичкиот систем сите методи за повишување на општествената производна сила на трудот се вршат на сметка на индивидуалниот работник; сите средства за унапредување на производството се претворуваат во средства за господарење и експлоатација над производителите, го осакатуваат работникот, го прават делумен човек, го снижуваат него во придодаток на машината, со зголемување на маките од трудот му ја уништуваат неговата содржина, ги отуѓуваат од работникот духовните сили на процесот на трудот во онаа мера во која науката му се присоединува на процесот на трудот како самостојна сила; тие ги нагрдуваат условите под кои работи работникот, го подложуваат него за време на процесот на трудот на најситни и одвратни деспотии, го претвораат неговото време за живот во работно време, ја фрлаат жена му и детето под Џагернатовото колце на капиталот. Но, сите методи за производство на вишок на вредноста се едновремено и методи за акумулација, а секое раширување на акумулацијата станува, обратно, средство за развивање на овие методи. Оттука излегува дека во онаа мера во која се акумулира капиталот, мора да се влошува и положбата на работникот, па каква сакала била неговата плата, висока или ниска. Најпосле, законот, што ја држи постојано во рамнотежа релативната пренаселеност или индустриската резервна армија со обемот и енергијата на акумулацијата, го приковува работникот за капиталот поцврсто отколку клинците на Хефест што го приковаа Прометеј за карпата. Овој закон со акумулацијата на капиталот создава соодветна акумулација на беда. Акумулацијата на богатствата на едниот пол е, значи, едновремено акумулација на беда, маки на трудот, ропство, незнаење, подивеност и морално деградирање на спротивниот пол, т.е. на страна на класата што го произведува својот сопствен производ како капитал.“

(Маркс, Капиталот)

Праведна надница е, под нормални услови, сумата потребна работникот да си осигура средства за опстанок, кои му се потребни, во склад со животниот стандард на луѓето од неговата положба и неговата земја, да ја одржи својата работна способност и продолжувањето на својот вид. Вистинската висина на надницата може, веќе според колебањата на деловниот процес, да биде понекогаш под ова ниво; под нормални услови пак, оваа висина би требало да претставува просек на сите колебања на надницата.

(Фридрих Енгелс, 1.Мај 1881)

Праведен работен ден е она траење на работниот ден и оној интензитет на трудот при кој работникот може да ја троши сета работна сила еден ден, не загрозувајќи ја својата способност идниот ден и наредните денови да даде иста количина труд.

(Фридрих Енгелс, 1.Мај 1881)

„Сè додека општеството е поделено на две спротивставени класи, на една страна капиталисти, кои држат монопол над сите средства за производство – земја, суровини, машини; на друга страна работници, работно население, на кое му е одземена секоја сопственост над средствата за производство и кое не поседува ништо друго освен сопствената работна сила – сè додека постои таа општествена организација, ќе остане семоќен тој закон на наемнината и секој ден ќе кова нови синџири, кои го претворуваат работникот во роб на неговиот сопствен производ, над којшто капиталистот држи монопол. Синдикатите во оваа земја скоро шеесет години се борат против овој закон – со каков резултат? Дали им појде од рака да ја ослободат работничката класа од ропството во кое ја држи капиталот – производот на нејзините сопствени раце? Дали тие му овозможија на барем еден дел од работниците да се издигнат над положбата на наемни робови, да станат сопственици на своите сопствени средства за производство, на суровините, алатките и машините потребни во нивните дејности, а со тоа да станат сопственици на производите на нивниот сопствен труд? Општо е познато дека тие не само што не го направија тоа, туку дури никогаш не се обиделе.“

Ф. Енгелс, Наемен систем

„Напротив, таа во целост го потврдува. Без средствата за отпор на синдикатите работникот не го добива дури ни она што што му припаѓа по правилата на наемниот систем. Само стравот од синдикатите може да ги присили капиталистите да му ја исплатат на работникот целата пазарна вредност на неговата работна сила. Сакате ли докази? Погледнете ги надниците кои се исплаќаат на членовите на големите синдикати и споредете ги со надниците во безбројните гранки во тоа мноштво од стагнирачка беда, лондонски Ист Енд. Според тоа, синдикатите не го повредуваат системот на надници. Меѓутоа, не е високото или ниското ниво на наемнините она што ја прави економската деградација на работничката класа: оваа деградација се состои во фактот дека работничката класа наместо за својот труд да го добива целиот производ од својот труд, мора да се задоволи со дел од својот сопствен производ кој се нарекува наемнина. Капиталистот го присвојува сиот производ (и од тој производ ги плаќа работниците), затоа што е сопственик на средствата за работа. И затоа нема вистинско ослободување на работничката класа сè додека таа не стане сопственик на сите средства за работа – земја, суровини, машини итн. – и со тоа сопственик на сиот производ од својот сопствен труд.“

---

[1] Кога овде, како и на други места, зборувам за општеството како одговорна целина која има свои права и должности, тогаш се подразбира дека мислам на општествената моќ, на онаа класа, значи, која денес поседува политичка и социјална власт, а со тоа сноси и одговорност за положбата на оние на кои не им дава никакво учество во власта. Таа владејачка класа во Англија, како и во сите други цивилизирани земји, е буржоазијата...

Материјализам

Маркс за францускиот материјализам

„Волтер забележал дека до рамнодушноста на Французите во 18. век според расправиите меѓу езуитите и јансенистите дошло помалку следствие на филозофијата отколку следствие на Лавовите финансиски спекулации. Така падот на метафизиката во 17 век може да се објасни со материјалистичката теорија на 18 век само дотолку доколку самото ова теоретско движење се објаснува со практичното устројство на тогашниот француски живот. Тој живот бил насочен кон непосредната сегашност, кон световното уживање и световните интереси, кон земскиот свет. На неговата антитеологиска, антиметафизичка, на неговата материјалистичка практика морале да одговараат антитеологиските, антиметафизичките, материјалистичките теории. Метафизиката практично изгубила секаков кредит.“

(F. Engels – K. Marx, Die Heilige Familie, 

Dietz Verlag, Berlin 1962, Werke, св. 2, стр. 133-134)

„Целиот општествен живот е суштествено практичен. Сите мистерии коишто теоријата ја наведуваат на мистицизам наоѓаат свое рационално решение во човечката практика и во сфаќањето на оваа практика.“ 

(Маркс-Енгелс, Дела, том 4, Београд, 1974)

„Технологијата го открива активниот став на човекот спрема природата, непосредниот процес на производството на неговиот живот, а со тоа и на општествените услови во кои живее и духовните претстави што извираат од нив. Дури и секоја историја на религијата е некритична ако не ја зема предвид оваа материјална основа. Навистина, многу полесно е преку анализа да се најде јадрото на земјата на замаглените верски воображенија отколку обратно, од дадените вистински животни услови на определеното време да се изведат нивните обоготворени облици. А овој последниов метод е единствено материјалистички па заради тоа и единствено научен метод. Недостатоците на апстрактниот природно-научен материјализам, којшто го исклучува историскиот процес, се забележуваат уште во апстрактните идеолошки претстави на неговите претставници, штом ќе се решат да излезат надвор од својата струка.“ 

(Карл Маркс, Капитал, том 1, стр. 389)

„Прашањето дали предметната вистина му припаѓа на човечкото мислење не е прашање на теоријата, туку е практично прашање. Во практиката човекот мора да ја докажува вистинитоста, т.е. стварноста, моќта, овостраноста на своето мислење. Спорот за стварноста или нестварноста на мислењето – што е изолирано од практиката – е чисто схоластичко прашање.“ 

(Маркс – Енгелс, Дела, том 4, Београд, 1974)

„Економијата тука не создава ништо непосредно од себе, но таа го одредува начинот на измената и натамошниот развиток на затечениот мисловен материјал, и тоа во поголем дел посредно, зашто политичките, правните, моралните одрази се тие кои вршат најголемо непосредно дејство на филозофијата.“

(Енгелс, Писмо до К. Смит од 27 октомври 1890, Избрана дела, том II, стр. 483, Белград, 1950, кирилица)

„Сетилата непосредно во својата практика станаа теоретичари. Тие спрема предметот се однесуваат поради самиот предмет, но самиот предмет е предметно човечко однесување спрема себе, спрема човекот и обратно. Затоа потребата и уживањето ја загубија својата егоистичка природа, а природата својата чиста корисност, со тоа што користа стана човечка корист.“

(Маркс – Енгелс, Рани трудови, Загреб, 1953, стр. 232)

„Како предметите стануваат негови предмети, тоа зависи од природата на предметот и од природата на соодветната суштинска сила; зашто токму определеноста на тој однос претставува посебен, вистински начин на потврдување. Еден предмет му станува на окото поинаков отколку на увото и предметот на окото е поинаков од предметот на увото.“

(Маркс – Енгелс, Рани трудови, стр. 232, Загреб, 1953)

„Религијата, семејството, државата, правото, моралот, науката, уметноста итн., се само посебни начини на производство и потпаѓаат под неговиот општ закон.“

(Маркс – Енгелс, Рани радови, Загреб, 1953, стр.)

„Јадењето, пиењето и раѓањето се исто така вистински човечки функции. Меѓутоа, во апстракцијата што ги дели од останатиот круг на човечката дејност и која ги прави последни и единствени цели, тие се животински.“

(Маркс – Енгелс, Рани радови, Загреб, 1953, стр. 201)

„Со тоа што за човекот социјалист целокупната светска историја не е ништо друго освен производство на човекот со помош на човечкиот труд, ништо друго освен создавање природа за човекот, тој има несоборлив доказ за своето раѓање со помош на самиот себе, за својот процес на настанувањето.“

(Маркс – Енгелс, Рани радови, Загреб, 1953, стр. 237) 

„Материјалистите едноставно ја толкуваат состојбата на нештата и не се впуштаат во таква религиска фразеологија. Тие тоа го прават само тогаш кога некои натрапничави верници сакаат да им го наметнат господа. А тогаш одговараат кусо... во Лапласовиот стил: „Величество, јас немав потреба од таа хипотеза.“ (Лапласовиот одговор на Наполеоновото прашање зошто големиот астроном во својата „Небеска механика“ ни еднаш не го споменува творецот.)

(Ф. Енгелс, „Дијалектика природе“, Дела Маркса и Енгелса, том 31, Белград, 1974, стр. 386-387)

„Затоа човекот вистински се потврдува како генеричко суштество токму во обработката на предметниот свет. Тоа производство е негов активен, генерички живот. Низ него природата се појавува како негово дело и негова стварност. Предметот на трудот затоа е опредметување на човековиот генерички живот, со тоа што тој не се удвојува само интелектуално, во свеста, туку активно, вистински, и затоа се посматра себе во светот што сам го создал.“ 

(К. Маркс, Рани радови, стр. 203, Загреб, 1953)

„Ова зацврстување на социјалната дејност, оваа консолидација на нашиот сопствен продукт во вистинска сила над нас, која прераснува во наша контрола ... е еден од основните моменти на досегашниот развиток...“ 

(Маркс-Енгелс, Дела, том 6, стр. 33, Белград, 1974)

„Во актот на поставувањето тој не паѓа од неговата „чиста дејност“ во создавање на предмети, туку неговиот предметен производ ја потврдува неговата предметна дејност, неговата дејност на предметно природно суштество.“ 

(К. Маркс – Ф. Енгелс, „Рани радови“, стр. 268-269)

„Сосем е природно што живото, природно суштество, надарено и снабдено со предметни, т.е. материјални суштински сили, има исто така стварни природни предмети на своето суштество... Но, исто така е јасно дека самосвеста, т.е. нејзиното отуѓување, може да стане само предметност, т.е. само апстрактен предмет, предмет на апстракција, а никаков вистински предмет.“ 

(К. Маркс – Ф. Енгелс, „Рани радови“, стр. 268-269)

„Човекот се осамостојува само низ историскиот процес.“ 

(K. Marx, “Grundrisse”, S. 395)

„Јадењето, пиењето и раѓањето се додуша вистински човечки функции; но во апстракцијата којашто ги одделува од другиот круг на активност и која ги прави единствени и последни цели, тие се животински.“ 

(„Рани радови“, стр. 201, да се види поразителната Марксова критика на филистерскиот начин на живот во Писмото до Руген, 1843)

„Начинот на производството на материјалниот живот го условува процесот на социјалниот, политичкиот и духовниот живот воопшто. Не ја определува свеста на луѓето нивното битие, туку, обратно, нивното општествено битие ја определува нивната свест.“ 

(К. Маркс, Прилог на критиката на политичката економија, Предговор, „Култура“, Београд, 1956, стр. 8)

„Луѓето се производители на своите претстави, на своите идеи итн., но вистинските, делотворните луѓе, такви какви што се условени од определен развиток на своите производни сили и на нив соодветното општење се‘ до нивните најопфатни формации. Свеста не може никогаш да биде ништо друго освен свесно битие а битието на луѓето е нивниот вистински животен процес.“ 

(К. Маркс – Ф. Енгелс, Германска идеологија, I, „Култура“, Београд, 1964, стр. 22)

„Сите облици на свеста, целокупниот општествен поредок, сите облици на идеологијата не можат да се разберат ни од самите себе, ни од таканаречениот општ развиток на човечкиот дух, туку дека напротив, коренот им е во материјалните животни односи.“ 

(К. Маркс, Капитал, III, „Култура“, Београд, 1948, стр. 710-711)

„Луѓето што го развиваат своето материјално производство и своето материјално општење го менуваат со целата своја стварност и своето мислење и производите на своето мислење.“ 

(К. Маркс – Ф. Енгелс, Германска идеологија, I, оп. цит., стр. 23)

„Мора Маркс и јас да сме делумно и самите виновни што младите марксисти понекогаш на економската страна ‘и придаваат поголема важност отколку што ‘и припаѓа. Ние спрема противниците моравме да ги истакнуваме главните принципи коишто тие ги оспоруваа, и тука секогаш немаше време, место и можност во достатна мера да се земат предвид и другите моменти што имаат удел во заемното дејство. Но, штом требаше да се излага некој историски период, штом, значи, требаше теоријата практично да се применува, работата се менуваше и тука заблуда не е можна. За жал, мошне често се случува луѓето да веруваат дека наполно сфатиле една нова теорија и дека бездруго со неа можат да оперираат штом ги научиле нејзините основни принципи, а тоа не е секогаш точно. Од овој прекор не можам да поштедам мнозина од новите „марксисти“, а поради таквото несфаќање се случуваа понекогаш чудни нешта.“ 

(Маркс – Енгелс, За уметноста и книжевноста, „Култура“, Београд, 1960, стр. 12 – 13)

„Благодарејќи на човечкиот труд, човечката рака го достигна оној висок степен на совршенство со кое можеа да се создадат Рафаеловите слики, Тровалдсеновите статуи и Паганиниевата музика.“ 

(Ф. Енгелс, Улога на трудот во претворање на мајмунот во човек, Маркс – Енгелс, Избрани дела, II, Загреб, 1950, стр. 71)

„Друго со помошта на предметно развиеното богатство на човечкото суштество, делумно се разработуваат а делумно се произведуваат: богатството на субјективната човечка сетилност, музикалното уво, окото за убавината на обликот, накусо сетила што се способни за човечки уживања, сетила што се потврдуваат како човечка суштинска сила. Зашто, не само петте сетила, туку и таканаречените духовни сетила, практичните сетила (волјата, љубовта итн.), со еден збор, човечкото сетило, човечноста на сетилата, настанува дури со помошта на постоењето на неговиот предмет, со помошта на очовечената природа. Создавањето на петте сетила е дело на целокупната досегашна светска историја.“ 

(К. Маркс, Економско-филозофски ракописи од 1844, Маркс-Енгелс, Рани радови, „Напријед“, Загреб, 1967, стр. 281)

„Во сферата на општествената практика и низ самата општествена практика окото станува човечко око, како што неговиот предмет станал општествен, човечки предмет којшто потекнува од човека за човекот.“ 

(К. Маркс, Економско-филозофски ракописи од 1844, Маркс-Енгелс, Рани радови, „Напријед“, Загреб, 1967, стр. 280)

„Санчо вообразува дека Рафаел ги создал своите слики независно од поделбата на трудот, којашто во негово време постоела во Рим. Ако тој го спореди Рафаел со Леонардо да Винчи и Тицијан, може да види колку ремек-делата на првиот се условени од тогашниот расцут на Рим којшто се беше развил под флорентинското влијание, колку ремек-делата на вториот зависеле од условите на Фиренца, и подоцна ремек-делата на третиот од наполно различниот развиток на Венеција. Рафаел, исто така како и секој друг уметник, беше условен од техничкиот напредок на уметноста, кој пред него беше направен, од организацијата на општеството и поделбата на трудот во неговото место и време, и конечно од поделбата на трудот во сите земји со кои неговото место општело. За таквата индивидуа, како што е Рафаел, да го развие својот талент, зависи од поделбата на трудот и од неа произлезените односи на просветеноста на трудот.“ (Маркс-Енгелс, Германска идеологија, II, оп. цит., стр. 112)

„Но, тешкотијата не е во тоа да се разбере дека грчката уметност и епот се врзани со извесни облици на општествениот развиток. Тешкотијата е во тоа да се разбере зошто тие нам уште ни овозможуваат уметничко уживање и зошто во извесен поглед важат како норма и недостижен пример.“ (К. Маркс, Прилог на критиката на политичката економија, оп. цит., стр. 200-202)

Малограѓанство

„Во Германија малограѓанството е плод на неуспешна револуција, на еден испрекинат и потиснат развој, така што го задржало својот своевиден, абнормално изграден карактер на кукавичлак, ограниченост, беспомошност и неспособност за секаква иницијатива, што го доби со триесетгодишната војна и во времето по неа – кога токму сите други големи народи брзо се издигнуваа.“

(Енгелс во писмото до П. Ернст од 5 јуни 1890., K. Marx и F. Engels, Odabrana pisma, Zagreb, 1955, стр. 300)

Конкуренција

„Капиталистите, кои во нивната конкуренција еден со друг толку многу се однесуваат како лажни браќа, сепак образуваат еден вистински масонски сојуз против работничката класа како целост.“

(Маркс, Капиталот, том трети, стр. 183, мак.изд.)

Отуѓување

Отуѓување на трудот

„Неопходно е да се помине низ овој противречен облик, исто како што човек во своето првобитно религиозно сознание мора да си ги претстави духовните сили како независни сили. Тоа е процес на отуѓување на неговиот сопствен труд.“ 

(K. Marx, “Grundrisse”, S. 395)

„Човек кој нема слободно време на располагање, чиј цел живот, освен обичните физички прекини за спиење, оброци и слично, е апсорбиран од неговиот труд за капиталистот, е подолу од натоварен добиток. Тој е обична машина за производство на туѓо богатство, скршен во телото и осакатен во умот. Сепак, целата историја на модерната индустрија покажува дека капиталот, ако не го спречиме, невнимателно и безмилосно ќе работи на спуштање на целата работничка класа на ова ниво на екстремна деградација.“

(Marx, Salaire, prix et profit, 1865)

„Фактот дека трудот е надворешен за работникот, т.е. не му припаѓа на неговата внатрешна природа; дека во неговата работа затоа тој не се афирмира, туку се негира себеси, не се чувствува задоволен, туку несреќен, не ја развива слободно својата физичка и ментална енергија, туку ги омаловажува своето тело и ум. Затоа работникот се чувствува само надвор од својата работа и во својата работа се чувствува надвор од самиот себе.“ 

(Paris Manuscripts, 1844, Estranged Labour, p. 30)

„Приватната сопственост е консеквенца на отуѓениот труд.“

(Маркс-Енгелс, Рани радови, стр. 206)

„Прво, трудот за работникот е надворешен труд т.е. тој не ‘и припаѓа на неговата суштина, дека тој затоа во трудот не се потврдува туку се негира, дека не се чувствува среќен туку несреќен, дека не ја развива слободната, физичка и духовна енергија, туку ја малтретира својата природа и го упропастува својот дух. Затоа работникот се чувствува добро дури надвор од работата, а на работа се чувствува лошо. Дома си е кога не работи, а кога работи не е дома. Затоа неговиот труд не е доброволен туку присилен труд. Затоа тој труд не е задоволување на една потреба, туку само средство за задоволување на потребите надвор од него. Неговата туѓост, исто така се покажува во тоа што работата се избегнува како чума, штом не постои физичка или друга (економска, биолошка) принуда. Надворешниот труд, трудот во кој човекот се отуѓува, е труд на саможртвување, малтретирање. Најпосле, надворешноста на трудот за работникот се појавува во тоа што тој не е негов сопствен труд, туку труд на некој друг, дека тој не му припаѓа, дека тој во трудот не си припаѓа на самиот себе туку на некој друг. Како што во религијата самодејноста на човечката фантазија, на човечкиот мозок и човечкото срце дејствува независно од свесниот индивидуум т.е. дејствува на него како туѓа, божествена и ѓаволска, така дејноста на работникот не е негова самодејност. Таа му припаѓа на друг, таа е загуба за него самиот. Затоа се доаѓа до резултатот дека човекот (работникот) се чувствува самодеен само во своите животински функции – јадењето, пиењето и раѓањето, најмногу уште во станот, накитот итн., а во своите човечки функции се чувствува само како животно.“

(Маркс-Енгелс, „Рани радови“, стр. 200-201, Загреб, 1953)

„Отуѓениот труд го свртува односот така што човекот, токму затоа што е свесно суштество, ја прави својата животна дејност, своето суштество, само средство за својата егзистенција.“

(Маркс-Енгелс, „Рани радови“, стр. 202-203, Загреб, 1953)

„Да земеме дека ти и јас сме продуцирале како луѓе, секој од нас двајца во својата продукција двојно се потврдуваше самиот себе и другиот.

Јас, прво, во мојата продукција би ја опредметувал мојата индивидуалност, нејзината посебност и затоа и за времето на таа дејност уживав некое индивидуално изразување на животот, а од друга страна во однос на предметот, знаев за индивидуална радост, својата личност би ја почувствувал како предметна, осетливо видлива па затоа како сила на возвишена над сите сомневања.

Второ, во твоето уживање на мојот предмет, твојата употреба на мојот предмет, јас непосредно би уживал во свеста дека јас со својот труд сум задоволил човечка потреба и дека сум опредметил човечко битие и дека затоа за потребата на друго човечко суштество сум го набавил нејзиниот соодветен предмет.

Трето, јас за тебе би бил посредник меѓу тебе и твојот труд, така што ти самиот би знаел за мене како дополна на твоето сопствено битие и како нужен дел од тебе самиот, дека во своето индивидуално манифестирање на животот сум создал непосредно твое манифестирање на животот, значи, во секоја индивидуална дејност би го потврдил и остварил моето вистинско суштество, моето човечко, заедничко суштество.

Нашите производства би биле исто така огледала во кои би се одразувало нашето битие.

Мојот труд би бил слободно пројавување на животот, затоа и уживање на животот. Под претпоставка на приватна сопственост, мојот труд е оспособување за живот, зашто работам за да би живеел, за да би создал средства за живот. Мојот труд не е живот.“

(Маркс-Енгелс, „Дела“, том 3, стр. 290, Белград, 1972)

„Неопходно е да се помине низ овој противречен облик, исто како што човек во своето првобитно религиозно сознание мора да си ги претстави духовните сили како независни сили. Тоа е процес на отуѓување на неговиот сопствен труд.“

(K. Marx, “Grundrisse”, S. 395)

„На отимањето многу брзо му доаѓа крај, па тогаш мора да се почне со производство. Од оваа нужност за производство, која многу брзо се јавува, следува дека формата на заедништво, која ја заземаат настанетите освојувачи мора да соодветствува на степенот на развој на затечените производни сили, или, во колку тоа не е случај од самиот почеток, мора да се менува во согласност со производните сили. Со ова се објаснува и фактот, кој во периодот после селбата на народите, како се тврди, може секаде да се забележи, имено, дека слугата бил господар, и дека освојувачите брзо го примале јазикот, образованието и обичаите од покорените...“

(МЕД, том 6, стр.64. Пошироко за тоа види во том 31, стр. 139 – Анти-Диринг, Теорија на силата, стр. 120-40)

„Работникот постанува во толку посиромашен, колку што повеќе произведува богатство, колку повеќе неговото производство се зголемува на моќ и опсег. Работникот постанува толку поевтина стока, колку повеќе создава стоки. Обезвреднувањето на човечкиот свет е во непосреден сразмер со зголемувањето на вредноста на светот на предметите. Трудот не произведува само стоки; тој се произведува самиот себе и работникот како стока – и тоа во размерот во којшто воопшто произведува стоки.

Овој факт го изразува само ова: дека предметот којшто е произведен со труд, неговиот производ, му се спротивставува како нешто туѓо, како сила независна од производителот. Производот на трудот е труд којшто бил отелотворен во некој предмет, којшто се материјализирал: тоа е опредметување на трудот. Остварувањето на трудот е неговото опредметување како губиток и ропство кон предметите, присвојувањето како отуѓување, како алиенација.

Остварувањето на трудот толку се појавува како губиток на остварување, што работникот губи остварување од изгладнување до смрт. Опредметувањето толку многу се појавува како загуба на предмети, што работникот е лишен од најпотребните предмети, не само предметите за живот, но и предметите за труд. Навистина, самиот труд постанува предмет којшто работникот може да го добие само со најголем напор и со најнерегуларни прекини. Присвојувањето на предметите се појавува до таа мера како отуѓување што колку повеќе предмети произведува работникот толку помалку тој може да ги поседува и толку повеќе паѓа под јарем на својот производ, капиталот.

Сите овие последици се наоѓаат во ставот дека работникот спрема производот на својот труд се однесува како спрема туѓ предмет. Бидејќи според оваа претпоставка е јасно дека колку повеќе работникот се троши, толку помоќен станува туѓиот свет на предмети којшто тој го создава против себе, толку посиромашен постанува тој самиот, како и неговиот внатрешен свет, колку што помалку нему му припаѓа. Истото е и со религијата. Колку што повеќе човекот става во бога, толку помалку задржува во себе. Работникот го става својот живот во предметот; но сега неговиот живот повеќе не му припаѓа нему, туку на предметот. Оттука, колку што е поголема оваа активност, толку повеќе на работникот му недостигаат предмети. Отуѓувањето на работникот во неговиот производ значи не само дека неговиот труд постанува предмет, надворешно постоење, туку дека тој постои надвор од него, независно, како нешто нему туѓо, и дека тој постанува самостојна сила наспроти него, дека животот којшто му го дал на предметот му се спротивставува како нешто непријателско и туѓо.“

Karl Marks, Ekonomsko-filozofski rukopisi iz 1844. godine, Otudjeni rad.

Отуѓување на сетилата

„Во интересот, буржујот кој размислува секогаш потклава нешто трето меѓу себе и своето пројавување на животот, манир кој навистина во класичен вид се манифестира кај Бентам, според кој носот треба да има некој интерес за да се одлучи нешто да помириса.“ 

(„Дела“, том 6, стр. 170)

„Претпостави го сега човекот како човек и неговиот однос према светот како човечки однос: во таков случај ти можеш љубовта да ја размениш само за љубов, довербата само за доверба итн. Ако сакаш да се насладуваш на уметноста, тогаш мораш да бидеш уметнички образован човек. Ако сакаш да вршиш влијание врз други луѓе, тогаш мораш да бидеш човек што навистина ги стимулира и движи напред другите луѓе. Секој твој однос спрема човекот и спрема природата мора да биде определена пројава на твојот вистински, индивидуален живот, пројава којашто му одговара на предметот на твојата волја. Ако сакаш без да побудуваш меѓусебно љубов, т.е. ако твојата љубов како љубов не породува заемна љубов, ако ти со својата животна пројава како човек што сака, не стануваш сакан човек, тогаш твојата љубов е бессилна, таа е несреќна.“ („Рани радови“, стр. 259)

„Човекот го присвојува своето сестрано битие на сестран начин, значи, како тотален човек. Секој од неговите човечки односи спрема светот, гледањето, слушањето, мирисањето, вкусот, чувствувањето, мислењето, перцепцирањето, да се почувствува, да се посака, да се работи, да се сака, накусо сите овие органи на неговата индивидуалност... се во своето предметно однесување или во своето однесување спрема предметот на присвојување на предметот.“ („Рани радови“, стр. 231)

„Богат човек е оној на кого му е потребен тоталитет на човеково пројавување на животот, човекот во кого егзистира неговото сопствено остварување како внатрешна нужност, како потреба.“ („Рани радови“, стр. 235-236)

„Сетилата се однесуваат спрема предметот поради самиот предмет, но самиот предмет е предметно човечко однесување спрема себе, спрема човекот, и обратно. Затоа потребата или уживањето ја загубија својата егоистичка природа, а природата ја загуби својата гола корисност, така што користа стана човечка корист.“ (К. Маркс, Економско-филозофски ракописи од 1844, Маркс-Енгелс, Рани радови, „Напријед“, Загреб, 1967, стр. 280)

„Загрижен и сиромашен човек нема смисла ни за најубавата театарска претстава; трговецот со минерали ја гледа само трговската вредност, а не ја гледа убавината ниту особената природа на минералот, тој нема минералошка смисла. Значи, опредметувањето на човечкото битие, како во теоретски така и во практичен однос, беше потребно како за тоа човековото сетило да се направи човечко, така и да создаде човечко сетило коешто одговара на целокупното богатство на човечкото и природното битие.“ (К. Маркс, Економско-филозофски ракописи од 1844, Маркс-Енгелс, Рани радови, „Напријед“, Загреб, 1967, стр. 282)

„Човечкото око поинаку ужива отколку грубото, нечовечкото око, човечкото уво поинаку отколку грубото уво.“ (К. Маркс, Економско-филозофски ракописи од 1844, Маркс-Енгелс, Рани радови, „Напријед“, Загреб, 1967, стр. 280)

Отуѓување на потребите

„Со поделбата на трудот се овозможува, па дури и се остварува: духовната и материјалната дејност, уживањето и трудот, производството и потрошувачката да паднат во дел на различни индивидуи.“

(Маркс-Енгелс, „Немачка идеологија“, I, стр. 29)

„Секој човек шпекулира со тоа на другиот да му создаде нова потреба, за да го присили на нова жртва, за да го стави во нова зависност, за да го наведе на нов начин на уживање, а со тоа и во економска пропаст. Секој се обидува над другите да создаде туѓа суштинска сила, за со тоа да ја задоволи својата сопствена, егоистична потреба.“

(Маркс-Енгелс, „Рани радови“, стр. 238)

„Компонирањето е ѓаволски тешка работа, но трпението сфатено човечки е самозадоволство на човекот.“ 

(„Рани радови“, стр. 231)

„Хедонистичката филозофија е духовит јазик на извесни општествени кругови кои ја имаат привилегијата за задоволство.“ 

(Маркс-Енгелс, „Немачка идеологија“, II, стр. 143, Белград, 1964)

Отуѓување на парите

„Видната глупост која сите разновидни заемни односи на луѓето ги сведува на еден однос на употребливост, оваа очигледно метафизичка апстракција произлегува од фактот што во модерното граѓанско општество сите односи практично се подведуваат под еден апстрактен паричен и трговски однос.“ 

(„Немачка идеологија“, II, стр. 133, Белград, 1964)

„Јас сум грд, но можам да ја купам најубавата жена. Значи, јас не сум грд, зашто дејствувањето на грдоста, нејзината одбојна сила е уништена со помошта на парите.“

(Маркс-Енгелс, „Рани радови“, стр. 257)

„Парите овозможуваат расчекор меѓу вистинското, природното суштество на човекот (личноста) и неговата општествена и човечка положба. Тие се сила која ги изопачува и разурнува природните и општествените врски на луѓето кои претендираат на тоа да бидат суштина за себе. Тие ја претвораат верноста во неверност, љубовта во омраза, омразата во љубов...“

(Маркс-Енгелс, „Рани трудови“, стр. 259)

„Во разменската вредност општествениот однос на лицата е претворен во општествен однос на предметите; личната моќ е вистинска sachliches.“

(K. Marx, “Grundrisse”, S. 75)

„Одземете му ја на предметот оваа општествена моќ, и вие морате да ‘и ја дадете на личноста над личностите. Личните односи на зависност (отпрвин сосем природно поникнати) се првите општествени форми во кои човечката продуктивност се развива само во најнизок обем и на изолирани точки. Личната независност заснована врз вистинската (sachliche) зависност е втората голема форма дури во која се формира системот на општествена размена на материи, на универзалните односи, на сестраните потреби, на универзалната моќ (Vermögen). Слободниот индивидуалитет, заснован врз универзалниот развиток на индивидуата и подредувањето на нивното заедничко, општествениот продуктивитет како нивна општествена сила (имотот, Vermögen) е третиот степен. Вториот, капитализмот создава услови за третиот, комунизмот.“ 

(K. Marx, “Grundrisse”, S. 75)

Отуѓување на државата

„Општеството создава одредени заеднички функции, без кои не може да биде. Луѓето кои се определени за тие функции претставуваат во рамките на општеството нова гранка на поделбата на трудот. Тоа доведува до создавање на нивни засебни интереси во однос и на оние кои ги ополномоштиле; тие се осамостојуваат спрема нив и – државата е готова.“

(Маркс-Енгелс, „Избрана дела“, том II, стр. 480, Белград, 1950)

Отуѓување на класите

„Овие две спротивности, класите со спротивните економски интереси, во јалова борба да не се исцрпуваат себе си и општеството, стана неопходна сила која привидно стои над општеството и која треба да го ублажува конфликтот, да го држи во рамките на границите на „поредокот“, а таа сила која произлезе од општеството, но која се стави над него и се‘ повеќе се отуѓува од него е државата.“

(Маркс-Енгелс, „Изабрана дела“, том II, стр. 308-309, Белград, 1950)

Буржоаско право

„Од сопственичките односи резултира правото за присвојување на туѓ неплатен труд, односно на неговиот производ, а на страната од работникот како невозможност да го присвојува својот сопствен производ.“

(К. Маркс, Капиталот, том први, стр. 482)

„Под патријархалниот поредок, под кастинскиот поредок, под феудалниот и еснафскиот поредок, постоело, во целото општество, поделба на трудот според определени правила. Дали тие права ги пропишал некој законодавец? Не. Откако прво изразнаа од условите на материјалното производство, тие дури многу подоцна се издигнати на степен за закон.“

(Маркс, Беда филозофије, Култура, Београд, 1946, стр. 114)

„Вистина, законот е светост за буржоазијата, бидејќи тој е нејзино сопствено дело, донесен со нејзина согласност и за нејзина корист и заштита. Таа знае дека, дури и ако индивидуален закон треба да биде повреден, целата структура ги штити нејзините интереси; и повеќе од сè, светоста на законот, светоста на поредокот утврдена со активната волја на едниот дел од општеството и пасивното прифаќање на другиот, е најсилната поддршка на нејзината позиција во општеството. Бидејќи англискиот буржуј се пронаоѓа себеси репродуциран во својот закон, како што тоа го прави во неговиот Бог, полициската палка што, во одредена мера, е негова сопствена палка, има за него прекрасно смирувачка моќ. Но, за работниот човек е сосема поинаку! Работниот човек знае премногу добро, научил од премногу често повторуваното искуство, дека законот е прачка што буржоазијата ја подготвила за него; и кога тој не е принуден да го стори тоа, тој никогаш не се повикува на законот.“

(Енгелс, Положбата на работничката класа во Англија, МЕД, том 4, стр.276)

Комунизам

Семејството во комунизмот

„Со префрлување на средствата за производство во заедничка сопственост, семејството престанува да биде економска единица на општеството. Одржувањето на домот се претвора во општествена индустрија. Негата и образованието на децата станува јавна работа…“

(Фридрих Енгелс, Потекло на семејството, приватна сопственост и држава, 1884)

Комунизмот како економија на време

„Врз основа на комунистичко производство, определувањето на времето останува, се разбира, од суштинско значење. Колку помалку време му треба на општеството за производство на пченица, говеда и сл., толку повеќе време добива за друго производство, материјално или духовно. Исто како и кај поединецот, разноликоста на неговиот развој, неговото уживање и неговата активност зависи од економизирањето на времето. Економијата на времето, на ова на крајот се сведува целата економија. Општеството, исто така, треба да го дистрибуира своето време на наменски начин, за да постигне производство соодветно на неговите целокупни потреби; исто како што поединецот треба да го дистрибуира своето време правилно за да постигне знаење во соодветни размери или за да ги задоволи различните барања на неговата активност. Така, економичноста на времето, заедно со планираната распределба на работното време меѓу различните гранки на производството, останува првиот економски закон врз основа на комунистичко производство.“

(Marx, Grundrisse, 1857: Notebook I – The Chapter on Money)

Рационализација на општественото работно време

„Само таму каде што производството стои под вистински однапред определена контрола на општеството, општеството воспоставува врска меѓу обемот на општественото работно време, применето во производство на определени артикли, и обемот на општествената потреба што треба да се задоволи со овие артикли.“ 

(Капиталот, том трети, мак.изд., стр. 173)

Шумарство при заедничко производство

„При заедничкото производство капиталот вложен за придобивање шумска почва отпаднува и сега се поставува прашањето, колку површини може заедницата да одземе од ораниците и ливадите за шумарско производство.“ 

(Капиталот, том втори, стр. 216, мак.изд.)

Комунизмот како економија на време

„Кога се претпостави заедничко производство, нормално да одредувањето на времето останува битно. Што помалку време на општеството му треба да би произвело пченица, стока, итн., тоа повеќе време ќе добие за друго производство, материјално или духовно. Како и кај поедини индивидуи така и кај општеството сестраната развиеност, уживање и дејност зависат од штедењето на време, на тоа најпосле се сведува целокупната економија. Како што поединецот мора исправно да го распореди своето време да би во соодветни размери стекнал знаења или да би задоволил различни барања за своите дејности, така и општеството мора целисходно да го распореди своето време да би постигнало производство според своите целокупни потреби. Економизирање со времето како и планска расподелба на работното време на различни гранки на производството останува, ... прв економски закон врз основа на заедничкото производство. Тој дури постанува закон во многу повисок степен. Но, тоа е сепак битно поразлично од мерењето со разменски вредности (на трудот или производите на трудот) со работно време. Работењето на поединецот во иста гранка на трудот и различните видови на работа се само различни квантитативно но и не квалитативно што претпоставува само квантитативна разлика на стварите, истоветност на нивните квалитети. Значи, квантитативно мерење на трудовите претпоставува еднородност, истоветност на нивните квалитети.“ 

(МЕД, том 19, стр. 74-75)

Во комунизмот производството на жито се планира во случај на лоша жетва

„Кревањето на цената од житото над таа што е дадена со кревањето на неговата вредност поради лошата жетва секако ќе биде помала во „социјалната држава“, отколку со денешното лихварење со житото. Но, тогаш „социјалната држава“ однапред ќе го уреди производството така што годишниот прилив на жито само сосем минимално да зависи од измените на времето. Обемот на производството – приливот и употребата со тоа ќе бидат рационално регулирани.“ 

(Маркс, Капиталот, том 1, стр. 702, Мисла, Скопје, 1975 год.)

Укинување на парите

„Кога би се укинале парите би зачекориле на повисок општествен степен на развој или би биле вратени назад во варварство.“ 

(МЕД, том 19, стр. 106)

Комунизмот како решение на сите антагонизми

„Комунизмот е вистинска резолуција на антагонизмот меѓу човекот и природата и помеѓу човекот и човекот; тој е вистинско решавање на конфликтот помеѓу постоењето и суштината, објективизацијата и само-афирмацијата, слободата и неопходноста, индивидуата и видовите. Тој е решение на загатката на историјата и се познава себе како решение.“ 

(Paris Manuscripts, 1844, Private Property and Communism, p. 43)

Комунизмот различен од атеизмот

Целото револуционерно движење нужно ја наоѓа и својата емпириска и својата теоретска основа во движењето на приватната сопственост - поточно, во тоа на економијата. Оваа материјална, веднаш воочлива приватна сопственост е материјално воочливиот израз на отуѓен човечки живот. Неговото движење - производството и потрошувачката - е воочливото откровение на движењето на целото производство до сега, т.е., реализацијата или реалноста на човекот. Религијата, семејството, државата, законот, моралот, науката, уметноста итн., се само посебни начини на производство и спаѓаат под неговиот општ закон. Позитивната трансценденција на приватната сопственост како присвојување на човечкиот живот, значи, е позитивната трансценденција на сето отуѓување - односно враќање на човекот од религијата, семејството, државата итн., кај неговото човечко, односно, општествено, постоење. Религиозното отуѓување како такво се случува само во рамките на свеста, на внатрешниот живот на човекот, но економското отуѓување е она на реалниот живот; затоа нејзината трансценденција ги опфаќа двата аспекти. Очигледно е дека почетната фаза на движење меѓу различните народи зависи од тоа дали вистинскиот признат живот на луѓето се манифестира повеќе во свеста или во надворешниот свет - е поидеален или реален. Комунизмот започнува од каде започнува атеизмот (Роберт Овен), но атеизмот е на почетокот сè уште далеку од тоа да биде комунизам; навистина, сè уште е во најголем дел апстракција. Затоа, филантропијата на атеизмот е само филозофска, апстрактна филантропија, а таа на комунизмот е одеднаш реална и директно наклонета кон дејствување. 

(Paris Manuscripts, 1844, Private Property and Communism)

Комунизам во агрокултурата

Здружувањето, применето на земјата, ја споделува економската предност на земјишната сопственост во големи размери, и прво доведува до остварување на оригиналната тенденција својствена за поделбата на земјиштето, имено, еднаквоста. На ист начин, исто така, здружувањето ги воспоставуваат, сега на рационална основа, која повеќе не е посредувана од крепосништвото, врховното лордство и смешниот мистицизам на сопственоста, интимните врски на човекот со земјата, бидејќи земјата престанува да биде предмет на апсурдност, а преку слободниот труд и слободното уживање станува уште еднаш вистинска лична сопственост на човекот. 

(Paris Manuscripts, 1844, Rent of Land, p. 65)

Комунизмот како најголемо можно проширување на земјишната сопственост

„Што се однесува до големата земјишна сопственост, нејзините бранители секогаш, софистички, ги идентификуваа економските предности што ги нуди огромното земјоделство со голема земјишна сопственост, како да не се токму резултат на укинување на сопственоста при што оваа предност, прво, ќе го добие своето најголемо можно проширување и, второ, само тогаш ќе има општествена корист.“ 

(Paris Manuscripts, 1844, Rent of Land, p. 66)

Комунизмот како многу тежок и долготраен процес

„За да се укине идејата за приватна сопственост, идејата за комунизам е целосно доволна. Потребно е вистинско комунистичко дејствување за укинување на вистинската приватна сопственост. Историјата ќе дојде до него; и ова движење, кое во теорија веќе знаеме дека е самотрансцендентно движење, всушност ќе претставува многу тежок и долготраен процес. Но, ние мора да го сметаме за вистински напредок тоа што претходно сме стекнале свест за ограничениот карактер како на целта на ова историско движење – така и на свеста што го надминува.“ 

(Economic and Philosophical Manuscripts of 1844, Human Requirements and Division of Labour Under the Rule of Private Property)

Комунизмот не е идеал, туку вистинско движење

за укинување на капитализмот

„Комунизмот не е за нас состојба што треба да се воспостави, идеал на кој реалноста [ќе] треба да се прилагоди. Ние го нарекуваме комунизмот вистинското движење што ја укинува сегашната состојба на нештата. Условите на ова движење се резултат на постулатите што сега постојат.“ 

The German Ideology (1845/46)

Во комунизмот нема професионални сликари итн.

туку сите управуваат со општото производство

„Бидејќи штом распределбата на трудот е во функција, секој човек има посебна ексклузивна сфера на делување, којашто му е присилена и од којашто тој не може да избега. Тој е ловец, рибар, овчар или критичар и мора да остане таков ако тој не сака да ги изгуби своите средства за живот: додека во комунистичката организација на општеството во секој случај отпаѓа потчинувањето на уметникот на локалната и националната ограниченост, којашто во целост произлегува од поделбата на трудот... Во комунистичкото општество нема сликари, туку само луѓе, кои меѓу другото, и сликаат... во кое секој не може да има исклучиво само еден круг дејности туку може да се изгради во која и да сака гранка на дејност, општеството управува со општото производство и токму со тоа овозможува денес да работиме ова, а утре она, наутро да ловам, попладне да рибарам, навечер да сточарам, по вечерата да критикувам, според моето задоволство, а затоа да не станам ловец, рибар, сточар или критичар.“ 

The German Ideology (1845/46)

Комунизмот оневозможува нешто да постои независно од поединците

„Комунизмот се разликува од сите претходни движења по тоа што ја преобратува основата на сите претходни односи на производство и за прв пат свесно ги третира сите природни премиси како дела на досега постоечките луѓе, им го одзема нивниот природен карактер и ги потчинува на моќта на обединетите индивидуи. Затоа, неговата организација е во суштина економска, материјалната продукција на условите на ова единство; тој ги претвора постојните услови во услови на единство. Реалноста, што ја создава комунизмот, е точно вистинската основа за да се направи невозможно нешто да постои независно од поединците, додека реалноста е само производ на претходниот однос на самите поединци.“ 

The German Ideology (1845/46)

Распределба на производството според трудов придонес

„Поединечниот производител добива назад од општеството – после одбивањата – точно она што му го дал. Она што тој му го дал е неговото лично количество на труд. На пример, општествениот работен ден го содржи износот на индивидуални работни часови. Значи, индивидуалното работно време на индивидуалниот производител го одредува неговиот придонес кон општествениот работен ден, неговиот дел од него. Општеството му дава уверение кое тврди дека тој извршил толкав и толкав износ на работа (после одбиениот труд за заедничкиот фонд), и со ова уверение тој може да извлекува од општествената залиха на средства за потрошувачка онолку колку што чини еквивалентниот износ на трудот. Истиот износ на трудот што го дал на општеството во една форма, го добива назад во друга.“ 

(Marx, 1974, p. 346)

Трудови ваучери

„Трудовите пари“ на Овен се исто толку малку „пари“, нешто како еден театарски билет. Овен има за претпоставка непосреден поопштествен труд, т.е. една форма на производство што му е дијаметрално спротивна на стоковното производство. Потврдата за трудот го потврдува само индивидуалниот дел со кој учествува производителот во општиот труд и неговото индивидуално право на делот од општиот производ определен за потрошувачка. Но, на Овен ни на ум не му иде да го земе за претпоставка стоковното производство и тогаш да се обиде да ги заобиколи неговите нужни услови со парични итроштини.

(Marx, 1976, pp. 188–9)

Пролетерите ја добиваат сопственоста

„Само пролетерите на нашето време, потполно исклучени од секоја дејност, се способни да постигнат своја потполна, не повеќе ограничена самодејност, која ја постигаат со присвојувањето на тоталитетот на производните сили и на тој начин развитокот на тоталитетот на способностите. Сите поранешни револуционерни присвојувања биле ограничени, индивидуите, чија самодејност била притисната со ограничените орудија за производство и ограниченото општење го присвојувале тоа ограничено орудие за производство и поради тоа доведувале до нова ограниченост. Нивното орудие за производство станувало нивна сопственост, но тие самите останувале потчинети на поделбата на трудот и на своето сопствено орудие за производство. Во случајот на сите досегашни присвојувања мноштвото индивидуи останувало подредено на едно единствено орудие за производство; во случај на пролетерско присвојување масата орудија за производство мора да бидат потчинети на секоја индивидуа а сопственоста на сите индивидуи. Модерното универзално општење можно е да се подреди на индивидуите само на тој начин што тоа се потчинува на сите индивидуи.“ 

(МЕД, том 6, стр. 66-67)

„Со присвојувањето на тоталните производни сили од страна на здружените индивидуи престанува да постои приватната сопственост.“ 

(МЕД, том 6, стр. 67)

„Сопственоста над обработливата земја е примарен извор на целокупното богатство и стана голем проблем, од чие решение зависи иднината на работничката класа. Национализацијата на земјата ќе донесе со себе потполна промена на односите меѓу трудот и капиталот и конечно ќе се отфрли целокупното капиталистичко производство, како и во индустријата, така и во земјоделието. Дури тогаш ќе исчезнат класните разлики и привилегии, заедно со економската основа од која што поникнале. Животот од туѓ труд ќе стане минато! Тогаш нема да има повеќе ни влада, ни држава, различни од самото општество! Земјоделието, рударството, индустријата, со еден збор сите гранки на производството постепено ќе се организираат на најсоодветниот начин. Националната централизација на средствата за производство ќе стане природна основа на општеството сочинето од асоцијации на слободни и рамноправни производители, кои ќе се грижат за општествените работи врз основа на заеднички и рационален план. Тоа е хуманитарната цел кон која се стреми големото економско движење на 19 век.“ 

(Национализација на земјата, Карл Маркс, 1872)

„Воспоставување на индивидуалната сопственост врз придобивките на капиталистичката ера: врз основа на кооперациијата и заедничкото поседување на земјата и средствата за производство што ги произнел самиот труд.“

(Капитал I, Култура, Бгд, 1947, 646)

„Капиталот е општествена сила... кога капиталот ќе се претвори во општа сопственост, во сопственост коja им припаѓа на сите чланови на општеството, со тоа личната сопственост не се претвора во општествена, се менува само карактерот на сопственост, таа го губи својот класен карактер.“

(Избрани дела, том I, Култура, Бгд., 1949, 28)

„Комунизмот не одзема никому можност за присвојување на производите на општествениот труд; тој ja одзема само можноста со присвојувањето да се подјарми себе си туѓиот труд.“

(Избрани дела, том I, Култура, Бгд., 1949, 30)

„Париската комуна сакаше индивидуалната сопственост да ja направи стварност, претворајќи ги средствата за производство, земјата и капиталот во голи орудија на слободниот и здружен труд.“

(Избрани дела, том, I, Култура, Бгд, 1949, 500)

„Она што ja чини одликата на комунизмот не е укинувањето на сопственоста воопшто туку укинувањето на буржоаската сопственост.“

(Комунистичкиот манифест, II дел)

Комунизмот ја укинува војската

„Во комунистичко општество ниту еден човек не би помислувал на некаква постојана војска. Зошто е војската? За чување на внатрешниот ред и мир во земјата? ...На никого нема да му падне на памет да го нарушува овој внатрешен мир. Стравот од револуција е само последица од спротивставените интереси; каде што интересите на сите се поклопуваат, за таков страв не може да стане ни збор. – За агресивна војна? Како едно комунистичко општество би дошло на помисла да превзема напаѓачка војна, такво општество кое многу добро знае дека во војна губи луѓе и капитал, а во најдобар случај може да добие неколку никакви области, значи, области кои носат пореметување на општествениот поредок?! – За одбранбена војна? За тоа не е потребна никаква постојана војска, бидејќи секој способен член на општеството, и покрај неговите постојани обврски, ќе биде лесно обучен во вистинска, не парадна, воена вештина толку колку е потребно за одбрана на земјата. А покрај тоа, ако се размисли дека членот на едно такво комунистичко општество, во случај на војна, која би можела да избувне само против антикомунистички нации, има да ја брани вистинската татковина, вистинското огниште, дека тој ќе се бори, значи, со такво одушевување, со таква упорност, со таква храброст пред која механичката извежбаност на модерната армија мора да се развее како плева; ако се помисли само на тоа какви чуда направи ентузијазмот на револуционерните армии од 1792 до 1799 година, кои, сепак, се бореа за една илузија, за привидна татковина, тогаш ќе мора да се увиди колку може да биде снажна една војска која не се бори за илузија, туку за вистинска реалност. Овие безбројни маси работници, кои сега армиите им ги одземаат на цивилизираните народи, во една комунистичка организација би биле вратени на производството; тие би произвеле не само толку колку што ќе потрошат, туку би можеле да дадат на јавните складишта уште повеќе продукти отколку што е потребно за нивното издржување.“ (Ф.Енгелс, Говори во Елберфелд, 1845)

„Комунистичкото уредување би му ги вратило на општественото тело сите оние сили кои досега ги апстрахираше паразитот државата која се храни за сметка на општеството и која го сопира неговото слободно движење.“ 

(Маркс-Енгелс, Изабрана дела, том I, стр. 499, Белград, 1949)

„Слободата во оваа област може да се состои во тоа здружениот човек, здружените производители, рационално да го уредат овој свој промет на материја со природата, да го доведат под своја заедничка контрола, наместо тој да господари над нив како некоја слепа сила; да го вршат со најмало трошење на сила и под услови кои се најдостојни на нивната човечка природа.“ 

(К. Маркс, „Капитал“, том III, стр. 756, Белград, 1948, латиница)

„Дури од моментот на поопштествувањето на средствата за производство, општествените причини, коишто тие ќе ги стават во движење, претежно и во се‘ поголема мера ќе ги имаат оние последици што тие ги сакаат.“ 

(Маркс-Енгелс, „Изабрана дела“, том III, Белград, стр. 149)

„Редукција на нужниот труд на минимум, на која тогаш ‘и одговара уметничко, научно итн. образование врз основа на слободното време за сите и со помош на создадените средства.“ 

(K. Marx, “Grundrisse”, S. 593)

„Во условите на социјализмот и сиромаштвото добива свое човечко значење, зашто е тоа онаа пасивна врска која прави човекот да го почувствува како потреба она најголемото богатство, то ест другиот човек.“ 

(„Рани радови“, стр. 236)

„Остварувањето на себе е можно само низ односи со другите луѓе, во заедницата, во која секој поединец има средства своите способности сестрано да ги развие, па дури тогаш во заедницата е можна и лична слобода.“ 

(Маркс-Енгелс, „Немачка идеологија“, I, стр. 81)

„Еднаквоста е свеста на човекот за себе во елементот на практиката, значи, свест на човекот за другиот човек како на себе еднаков и однесување на човекот спрема другиот како на себе еднаков. Еднаквоста е израз за единството на човечкото суштество, за генеричката свест и генеричкото однесување на човекот, за практичната истоветност на човек со човекот...“ 

(Маркс-Енгелс, „Света породица“, Дела, том 5, стр. 34, Белград, 1968)

„Царството на слободата почнува, всушност, дури таму каде што престанува трудот којшто е определен со неволја и надворешна целисходност... каде што почнува развитокот на човечката сила којашто е цел сама за себе.“ 

(К. Маркс, Капитал, III, оп. цит., стр. 711)

„Во комунистичката организација на општеството во секој случај отпаѓа потчинувањето на уметникот на локалната и националната ограниченост, којашто во целост произлегува од поделбата на трудот, и отпаѓа подредувањето на индивидуата на една определена уметност, да е таа исклучиво сликар, скулптор итн., а веќе и името достатно ја изразува ограниченоста на неговиот професионален развиток и неговата зависност од поделбата на трудот. Во комунистичкото општество нема сликари, туку само луѓе, кои, меѓу другото, и сликаат.“ 

(Маркс-Енгелс, Германска идеологија, II, оп. цит., стр. 113)

„Во комунистичкото општество во кое секој не може да има исклучиво само еден круг дејности туку може да се изгради во која и да сака гранка на дејност, општеството управува со општото производство и токму со тоа овозможува денес да работиме ова, а утре она, наутро да ловам, попладне да рибарам, навечер да сточарам, по вечерата да критикувам, според моето задоволство, а затоа да не станам ловец, рибар, сточар или критичар.“ 

(Маркс-Енгелс, Германска идеологија, I, оп. цит., стр. 33)