Историски материјализам

 „Марксовата историска теорија е, по мое мислење, основен услов на секоја поврзана и доследна револуционерна тактика. Да би се таква тактика одредила, потребно е само да се примени оваа теорија на економските и политичките прилики во земјата за која станува збор.“

(том 43, стр. 274)

„Кога општествените карактери што ги добиваат работите, или материјалните карактери кои ги добиваат општествените одредби за трудот врз основа на некој одреден начин на производство, се прогласат за прости знаци, се прогласуваат тие воедно и за произволни производи на човечкото размислување...“

(том 21, стр.91)

„Тие различни услови, кои прво се јавуваат како услови на самодејност, а подоцна како нејзини окови прават во целиот историски развој поврзан низ облици, чија што поврзаност се состои во тоа што на место на претходниот облик на општење, кој постанал оков, се става нов, кој соодветствува на поразвиените производни сили а со тоа и на попрогресивниот начин на самодејност на индивидуата, облик кој од своја страна пак постанува оков и тогаш се заменува со друг облик...“

(том 6, стр.62) 

„Економските категории се само теориски израз, апстракција на општествените производни односи... Овие одредени општествени односи се исто така производ на луѓето како што се платното, штофот итн. Општествените односи тесно се поврзани со производните сили.  Стекнувајќи нови производни сили, луѓето го менуваат својот начин на производство, а менувајќи го начинот на производството, начинот на кој ги подмируваат своите животни потреби, ги менуваат и своите општествени односи. Рачната мелница дава општество со феудални господари, парниот млин општество со индустриски капиталисти...“

(том 7, стр.105)

Плати

 „Која е, тогаш, вредноста на работната сила? Како и секоја друга стока, нејзината вредност се одредува според количината на труд неопходна за да се произведе. Работната сила на човекот постои само во неговата жива индивидуалност. Одредена маса на нужни работи мора да ги потроши човекот за да порасне и да се одржи во живот. Но, човекот, како и машината, ќе се истроши и мора да биде заменет со друг човек. Покрај масата неопходни потреби за сопствено одржување, тој сака уште една сума на неопходни средства за да порасне одреден број деца што ќе го заменат на пазарот на трудот и ќе ја продолжат расата на работници. Покрај тоа, за да се развие неговата работна сила и да се здобие со одредена вештина, мора да се потроши друга количина вредности.“

(Карл Маркс, Вредност, цена и профит, 1865) 

„Крајната граница [на платите] е одредена од физичкиот елемент, т.е  да се одржи и репродуцира, да го продолжи своето физичко постоење, работничката класа мора да ги добие потребните работи што се апсолутно неопходни за живот и размножување. Вредноста на тие потребни работи ја формира крајната граница на вредноста на трудот.“

(Карл Маркс, Вредност, цена и профит, 1865) 

„Вредноста на работната сила е одредена, не само од времето потребно за да се одржи индивидуалниот возрасен работник туку и од времето неопходно за одржување на неговото семејство.“

(Карл Маркс, Капитал, том 1. Дел 3. Поглавје 15 „Машини и модерна индустрија“, 1867) 

„Сопственикот на работната сила е смртен. Да требаше неговата појава на пазарот да биде континуирана, а континуираното претворање на парите во капитал го налага тоа, продавачот на работната сила мора да го продолжи својот живот, на начинот на кој секој поединец го продолжува својот живот, со размножување. Работната сила повлечена од пазарот поради старост и смрт, мора постојано да се заменува со нова, во најмала рака, еднаква количина на претходната. Оттука, збирот на средствата за живот неопходни за производство на работна сила мора да ги содржи потребните средства за замената на работникот, т.е. неговите деца, со цел оваа раса на чудесни сопственици на стоки да може да продолжи да се појавува на пазарот.“

(Карл Маркс, Капитал, том 1., Поглавје 6 „Купување и продажба на работна сила“. Дел 3., 1867)

„Која е вредноста на работната сила? Вредноста на секоја стока се мери со трудот потребен за нејзиното производство. Работната сила постои во форма на жив работник кој бара одредено количество средства за егзистенција за неговото постоење, како и за издржување на неговото семејство, што овозможува продолжување на работната сила и по неговата смрт. Работното време потребно за производство на овие средства за живот затоа ја претставува вредноста на работната сила. Капиталистот плаќа за тоа неделно и со тоа купува една недела труд на работникот. За сега господата економисти во голема мера ќе се сложат со нас во однос на вредноста на работната сила.“

(Фридрих Енгелс, Преглед на том еден од Капиталот за „Демократишес Вохенблат“, 1868) 

„За да се измени човечкиот организам, та тој да може да стекне вештина и умешност во дадена гранка на индустрија и да стане работна сила од посебен вид, потребно е посебно образование или обука, а тоа, од своја страна, чини еквиваленти на стоки од различна количина. Оваа сума варира во зависност од различната сложеност на карактерот на работната сила. Трошоците за ова образование (претерано ниски во случај на обична работна сила), влегуваат така во вкупната вредност потрошена за неговото производство.“

(Карл Маркс, Капиталот, Том 1, Дел 3, Поглавје 6 „Купување и продажба на работната сила“, 1867) 

„Машините, со приклучување на секој член од семејството во пазарот на трудот, ја распределуваат вредноста на работната сила од мажот врз целото негово семејство. Со тоа се амортизира, се намалува вредноста на неговата работна сила. Да се купи работна сила на четиричлено семејство, можеби чини повеќе отколку што би чинела само работната сила на мажот, но, за возврат, четиридневниот труд го зазема местото на еден, а нивната цена паѓа пропорционално на вишокот труд од четворица над вишокот на трудот на еден човек. За да може семејството да живее, сега четири лица мораат не само да работат туку и да трошат вишок труд за капиталистот. Така гледаме дека машинеријата, додека го зголемува човечкиот материјал што го чини главниот предмет на експлоататорската моќ на капиталот, во исто време го зголемува степенот на експлоатација.“

(Карл Маркс, Дел 3. Поглавје 15 „Машини и модерна индустрија“. Капиталот, том 1., 1867)

Злато

„Природата не произведува повеќе пари отколку банкарите или курсот на размена. Но, бидејќи во буржоаското производство, богатството како фетиш мора да се кристализира во одредена материја, златото и среброто се негово соодветно олицетворение. Златото и среброто по природа не се пари, но парите се состојат по нивната природа од злато и сребро. Златото или среброто како кристализација на парите, од една страна, не е само производ на процесот на циркулација, туку всушност и единствен стабилен производ; златото и среброто се, готови примарни производи, и тие директно ги претставуваат и овие два аспекта, кои не се разликуваат по специфични форми. Универзалниот производ на општествениот процес, или самиот општествен процес кој се смета за производ, е посебен природен производ, метал, кој е содржан во земјината кора и може да се ископа. Во 760 година толпа сиромашни луѓе извадиле злато од песокот на реката јужно од Прага, а тројца биле во можност на ден да извлечат марка злато и толку големо било последователното брзање кон „копањата“ и толку голем бил бројот на рацете извлечени од земјоделството, што во следната година земјата била погодена од општа глад.“

Karl Marx: Critique of Political Economy, 1859, 4. The Precious Metals.

Филантропија

„Самата човечка беднотија, бескрајното понижение кое мора да прима милостина, мора да ѝ служи на паричната аристократија и на аристократијата на образованоста за забава, за задоволување на нејзиното самољубие, за скокоткање на нејзината надуеност, за разонода. Многуте добротворни здруженија во Германија, многуте добротворни друштва во Франција, многуте добротворни донкихотерии во Англија, концерти, балови, театарски претстави, ручеци за сиромаштијата, дури јавното собирање на прилози за постраданите – немаат друга смисла.“ (Маркс, Светото семејство) И Маркс цитира откај Ежен Си: „Ах, мадам! Не е достатно што танцувавме во корист на овие бедни Полјаци… да бидеме филантропи докрај… да појдеме сега да вечераме во корист на бедните.“

(Ленин, Дела, том 14, Филозофски списи, стр.56, Скопје, 1981 год.)

Здравје

 Бесот на чумата паѓа скоро исклучиво на работничката класа.

(Енгелс, Положбата на работничката класа во Англија, 1845)

 

Кога се приближуваше епидемијата, општ терор ја зафати буржоазијата во градот. Луѓето се сеќаваа на несаканите живеалишта на сиромашните и трепереа пред сигурноста дека секој од овие сиромашни квартови ќе стане центар на чумата, од каде ќе се шири пустош во сите правци низ куќите на богаташката класа.

(Енгелс, Положбата на работничката класа во Англија, 1845)

 

Првиот „Работнички статут“ (23, Eduard III 1349 г.) најде свој непосреден повод (не своја причина, бидејќи законодавството од овој вид траеше со векови без тој повод) во големата чума што го десеткуваше населението, така што, како што вели еден ториевски писател, „стана вистински неподнослива тешкотијата да се земат работници на работа под разумна цена“ (т.е. цена што ќе им дава на нивните применувачи разумна количество вишок на трудот.) Затоа со силата на законот се диктирани разумни наемнини, исто така како што се диктирани и границите на работниот ден.

(Маркс, Капиталот, том 1)

Употребна вредност

 „И во производството во коешто нема никакви разменски вредности, значи ни капитал, производот на трудот може да постане средство и предмет на новиот труд. На пример, во земјоделието кое произведува само употребни вредности.“ 

(МЕД, том 19, стр. 172)

Трговија

„...Стоковно-трговинскиот капитал – ако ги отфрлиме сите хетерогени функции, кои со него можат да бидат поврзани, како што се чување, експедиција, транспорт, разделување, деталирање, и ако го ограничиме на неговата вистинска функција на купување за продажба – не создава ни вредност ни вишок на вредност, туку само врши посредување во нивната реализација, а со тоа едновремено и во вистинската размена на стоките, во нивното преминување од едни раце во други, во општествената размена на материјата. ... Бидејќи самиот капитал на трговецот не произведува вишок на вредност, тогаш е јасно дека вишокот на вредноста, кој му се паѓа нему во формата на средниот профит, сочинува еден дел од вишокот на вредност произведен од вкупниот производен капитал. ... Јасно е дека трговецот може да го извлече својот профит од цената на стоките што ги продава, и нешто повеќе, дека овој профит што тој го прави при продажбата на своите стоки, е еднаков на разликата меѓу неговата куповна цена и неговата продажна цена, еднаков на одвишокот на последнава над првата.“

Карл Маркс, Капиталот, том 3, Скопје: Мисла, 1976, 256-58